ترویج علم را متوقف کنید

بسم الله ...

فرقی نمی‌کند گوشی تلفن همراه شما چه برندی است و کجا ساخته شده است. گوشی تلفن همراه شما حتما از سیستم عاملی استفاده می‌کند که ساخت آمریکاست. گوشی تلفن همراه شما حتما به پردازشگر اصلی مجهز شده که ساخت آمریکاست. موقعیت لحظه‌ای گوشی تلفن همراه شما از طریق تراشه‌ای اندازه‌گیری می‌شود که ساخت آمریکاست.

همه این فناوری‌ها محصول دره سیلیکون است. جایی مانند پارک علم و فناوری پردیس که قرار بود دره سیلیکون ایران باشد که نیست. فکر می‌کنید چرا آمریکا تا این اندازه می‌تواند در زندگی ما تاثیرگذار باشد، اما پارک علم و فناوری پردیس نتوانسته چنین تاثیری داشته باشد؟

آنچه موجب می‌شود کشوری مثل آمریکا بتواند همه گوشی‌های تلفن همراه دنیا را مدیریت و پردازش کند، موقعیت لحظه‌ای آنها را بداند و بعد بتواند استراق سمع کند، این است که آنها متوجه شده‌اند علم و دانش یعنی قدرت، اقتصاد و اعتماد به نفس و به این دلیل است که آنها می‌توانند در توسعه فناوری نقش داشته باشند.

آنها متوجه شده‌اند ما با یک اکوسیستم سروکار داریم. ما فقط خبرنگار حوزه دانش نیستیم. ما مبلغ هستیم. به عبارتی ما تبلیغ کننده یک بنگاه تجاری هستیم که این بنگاه تجاری می‌تواند یک پزشک باشد، فیزیکدانی باشد که به دنبال بودجه است یا یک مرکز پژوهشی مانند پژوهشگاه زلزله باشد. حتی می‌تواند یک شرکت تولیدکننده گوشی تلفن همراه باشد.

ما روزنامه‌نگاران علمی، بعد اقتصادی این افراد و این مراکز را با تبلیغ آنها تقویت و آنها را وارد زندگی خصوصی مردم می‌کنیم. به مردم می‌گوییم چای سبز بخورید، چه خودرویی بخرید و در زلزله چگونه رفتار کنید. پس ما به آنها قدرت می‌دهیم و با این کار آنها هم اعتبار دارند و هم ثروت و با این دو بال می‌توانند پرواز کنند.

پس لطفا ترویج علم نکنید، چون تا وقتی آنها برای کارشان یک اکوسیستم داشته باشند با ترویج علم فقط به آنها کمک می‌کنید. وقتی درباره مطلبی علمی محتوا تولید می‌کنید باید توجه داشته باشید اگر اکوسیستم محتوا کامل نباشد فقط در ذهن مخاطب جرقه زده‌اید و برای او کاری انجام نداده‌اید.

اگر می‌خواهید محتوای علمی تولید کنید باید به اکوسیستم کامل خبر علمی توجه داشته باشید. فکر می کنید چرا تسلا، خودروی الکتریکی تولید می‌کند و به موفقیت می‌رسد، اما شرکت‌های بزرگ خودروسازی مانند تویوتا، نیسان و مرسدس بنز در تولید خودروهای الکتریکی موفق نبوده‌اند؛ چون تسلا اکوسیستم لازم را دیده و خبرنگارانش را تجهیز کرده است. خبرنگار آن طرفی بخوبی می‌داند چه کاری باید انجام دهد. می‌داند خبری که تولید می‌کند ترجمه می‌شود و همه دنیا مجذوب قدرت آن می‌شوند.

اگر بدون در نظر گرفتن این پارامترها ترویج علم کنیم، این کار فقط به نفع دیگران تمام می‌شود. در مراکز پژوهشی داخلی کارهای زیادی انجام می‌شود، اما بسیاری از این تحقیقات و کارهای پژوهشی به هیچ‌وجه کاربردی نیست؛ چراکه در اینجا به اکوسیستم توجه نمی‌شود، یعنی هیچ کس از خبرنگار تا پژوهشگر، صنعتگر، سرمایه‌گذار و قانونگذار به اکوسیستم توجهی ندارد.

در دنیای امروز حتی کار هنری را هم نمی‌توان بدون توجه به علم انجام داد. در کشور ما، اما علم فقط برای علم تولید می‌شود. علم برای پیشرفت اقتصادی و تولید ثروت تولید نمی‌شود. در تولید محتوای علمی توجه به این اکوسیستم ضروری است یعنی باید کمی بزرگ‌تر از علم، به علم نگاه کنید تا به هدف برسید.

شهرام یزدان‌پناه، پژوهشگر علوم و فناوری فضایی (بیوگرافی)

منبع

لازم به ذکر است بازنشر مقاله بالا، برای ابراز مخالفت بنده با ترویج علم نیست؛ همانطور که نویسنده این مقاله هم معتقد به چنین مخالفتی نیست. بلکه هدف، همانطور که از روند وبلاگ مشخص است، ترویج این تفکر است که تولید علم صرفاً برای تولید علم ارزش زیادی نداشته و لازم است تولیداتٍ علمیٍ دانشمندٍ مسلمانٍ ایرانی دارای هدفی والاتر بوده و به ساخت تمدن نوین اسلامی ختم شود.

برای مطالعه بیشتر در زمینه فواید ترویج علم مراجعه بفرمایید به مقاله ترویج علم یعنی یادگیری زندگی جدید (منبع) که ماحصل مصاحبه با دکتر اکرم قدیمی، رئیس انجمن ترویج علم ایران، است.

همچنین برای آشنایی بیشتر با نحوه تعریف اکوسیستم علمی، در مورد مدیریت دانش (Knowledge Management) یا به اختصار KM جستجو بفرمایید.

ارزش قلم در اسلام

بسم الله ...

توصیه‌های حجت‌الاسلاموالمسلمین قرائتی در مراسم بیست و دومین سال تأسیس موسسه ترویج فرهنگ قرآنی:

کار فرهنگی در سطح مدارس کشور

این کار از یک کلاس و مدرسه شروع شد و الان تقریباً به همه شهرستان‌ها سرایت کرده است. چند میلیون نسل نوپا، تلویزیون گوش می‌دهند و دل می‌دهند، چیز یاد می‌گیرند. اگر کسانی خواسته باشند در مملکت کارهای فرهنگی ارزان قیمت کنند، این یک نمونه است.

تجربه جمع‌آوری معارف دینی در قالب موضوعات روز

تقریبا 40سال پیش رفتم زندان، دیدن یکی از علما. پشت میله‌ها گفتم: آقا مطلبی بگو. چیزی یادش نیامد. بعد گفت: همین که چیزی یاد من نمی‌آید، بهترین نصیحت است. برو چند تا دفتر بخر و مطالب را به‌صورت موضوعی در دفترها بنویس. دفتر حقوق، دفتر امام زمان، دفتر توحید، دفتر زن، دفتر مسائل اقتصادی، دفتر طنز، دفتر شعر. هرچه که دستمان آمد نوشتیم، این دفترها پر شد، به زونکن تبدیل کردیم. اینها را حروف‌بندی کردیم، از الف تا یاء. هرچه در تلویزیون گفتیم اینجا ثبت شده است.

سوگند خداوند به قلم در قرآن

بحث امروز ما بحث قلم است. ما چند تا چیز داریم. قلم، بیان، شمشیر، اولاد، مال، پست و مقام. خدا به هیچ کدام قسم نخورده است. ولی به قلم قسم خورده است: «ن وَ الْقَلَمِ» (قلم/1) قسم به ابزار نوشتن و سطرهای نوشته شده.

در بزرگ‌ترین آیات قرآن چند مرتبه می‌گوید: «وَ لْیَکْتُبْ بَیْنَکُمْ کاتِبٌ بِالْعَدْل» (بقره/282) اگر دادوستد می‌کنید، بنویسید. نقش قلم، اتصال قرن‌ها، اتصال تجربه‌ها. اگر قلم، قلم باشد خواب را بیدار می‌کند. قلم اگر خائن باشد، بیدار را خواب می‌کند.

نقش کتاب در توسعه و پیشرفت

در همه صداها خدا 3‌صدا را خیلی دوست دارد. صدای چرخ پیرزن، چون قدیم پشم و پنبه را با چرخ دستی نخ می‌کردند. صدای قلم دانشمند، که با نی می‌نوشتند. صدای پای سرباز. یعنی در همه صداها خدا 3 صدا را دوست دارد: چاپخانه، کارخانه، توپخانه. «قید العلم بالکتابه»

بعضی‌ها که مطالعه می‌کنند، مثل آجیل خوردن است

تخمه کدو را 2‌ساعت که شکستی هیچی به هیچی. آخرش سیر نمی‌شوی. قرآن می‌گوید: «لا یُسْمِنُ وَ لا یُغْنی مِنْ جُوعٍ» (غاشیه/7) مطالعه باید هدف داشته باشد.

بهره‌گیری از تجربه گذشتگان. گاهی یک پیرمردهایی داریم، نوه‌ها نزدش می‌روند می‌گویند: عصاره عمرت را برای من بگو. بعضی از علمای پیرمرد پر از تجربه هستند.این طلبه‌های جوان باید بنشینند بگویند: آقا شما یک عمری آیت‌الله هستی چکیده عمرت را بگو.

دوری از بخل علمی در حوزه و دانشگاه

علم را باز کنید. قفل نکنید. چرا سی‌دی‌های ما قفل دارد؟ حتی مؤسسات مذهبی قفل می‌کنند. قال الصادق را قفل می‌کند. دانشگاه ما بخل می‌کند. پایان نامه را اجازه نمی‌دهد پخش شود. انبار کرده است. ما ده‌ها هزار پایان نامه داریم که مردم می‌توانند از آن استفاده کنند، قفل است.

نگاه بلند در انجام کارهای نیک

بحثم این است که جدی بگیریم. «أُمَّةٌ قائِمَةٌ» (آل‌عمران/113) باید عاشق درس باشیم. برای نمره درس خواندن ارزش ندارد. بیاییم به کارهایمان رنگ الهی بدهیم.

خداوند انشاءالله حفظ کند این مرد بزرگ را که به ما درس‌های فراوان را در قالب‌های ساده آموخت.

هفتمین همایش ملی نخبگان

بسم الله ...

حرکت ما به سمت هدف اصلی و در صراط مستقیم لازمه رسیدن به سرمنزلِ مقصود است. و بایستی شخصی این هدف و مسیر را مشخص کند که مهارت این کار را به اثبات رسانده است. باید دل در گرو حرف کسی گذاشت که آزموده راه و مشکلات است.

به این علت است که شاید دیدار با نخبگان جامعه، اصلی ترین مکان تبیین هدف اصلی و مسیر اصلی در رسیدن به قله های علمی، است. دیدارهایی که در آنها، حضرت آقا این مسائل را به روشنی بیان می کنند.

گرچه گوش شنوای مسئولین امر برای این راهکارها کمی ناشنوا است؛ امّا اگر گوش آنها شنواتر بود، شاید حرکت علمی شتابان ایران، امروز از آفت مدرک گرایی و ... هم به دور بود. اما به هر حال گوش های ما باید شنوا باشد و چشم های ما بینا.

در این دیدار دو موضوع اصلی وجود داشت که هر کدام دارای زیرشاخه‌هایی بودند:

پیشرفت علمی؛ سیاستی بنیادین برای قدرتمند شدن ایران

شما نخبگان عزیز، همه‌تان در واقع مهندسان پیشرفت آینده‌ى کشورید.

سیاست "پیشرفت علمى با شتاب بالا" یک سیاست بنیادى براى نظام است؛ مجموعه‌ى مغز متفکّر دستگاه کشور به این نتیجه رسیده است که گذر از دشوارى‌ها، عبور از خطرگاه‌ها و لغزشگاه‌ها در ایران اسلامى، اگر به دو سه رکن و مقدّمه نیاز داشته باشد، یکى، پیشرفت علمى است؛ این یک سیاست بنیادى است.

هیچ چیزى وجود ندارد که ما بگوییم استعداد ایرانى و نخبه‌ى ایرانى قادر به ایجاد آن، تولید آن، ساخت آن نباشد؛ مگر اینکه زیرساخت آن در کشور وجود نداشته باشد که باید آن زیرساخت را ایجاد کرد.

پیشرفت آن وقتى است که "درون‌زا" باشد، آن وقتى است که متّکى به استعداد درونى یک ملّت باشد. وزن و اعتبار کشورها و دولتها و ملّتها هم وابسته‌ى به همین درون‌زایى است.

دشمنىِ جبهه‌اى که در مقابل ایران اسلامى قرار گرفته و دشمنى میکند، متمرکز روى نقطه‌ى قدرتمند شدن ایران است؛ نمی­خواهند این اتّفاق بیفتد.

حوادث مصر، حوادث منطقه‌ى شمال آفریقا، حوادث بسیار مهمّى بود؛ این بیدار شدن ملّت­ها با دستِ خالى، ایستادن در مقابل تحقیرى که غرب و بخصوص آمریکا به وسیله‌ى عُمّال خودشان بر آنها تحمیل کرده بودند، حادثه‌ى بسیار بزرگى بود؛ البتّه تمام نشده؛ خیال می­کنند که آن را سرکوب کردند، به نظر ما سرکوب نشده؛ یک پیچ تاریخى بود که منطقه در حال عبور از این پیچ تاریخى است؛ هنوز سرنوشت آن نهایى نشده.

این [بیداری و قیام ملّت­ها] به برکت قیام ملّت ایران و تشکیل نظام جمهورى اسلامى و به برکت انقلاب اسلامى بود که بشارت‌دهنده‌ى ظهور یک قدرت ملّىِ عمیقِ مؤمنِ پابرجاىِ بااستعدادِ روبه‌رشد و اعتلا - یک چنین قدرتى - بود.

حالا شماها - مجموعه‌ى نخبگان در سرتاسر کشور - امروز در نوبت خودتان شانه‌هایتان را داده‌اید زیر بار یک چنین حادثه‌ى عظیمى. مهم این است که حرکت شما از دور نیفتد، نباید بگذارید این حرکت علمىِ پرشتاب از دَور بیفتد.

وظایف نهادها برای رشد نوآوری علمی در کشور

این معاونت علمى رئیس‌جمهور، بخش بسیار مهمّى است، کار بسیار حسّاسى است - این معاونت با اصرار بنده، با دنبال­گیرى بنده در چندین سال قبل به‌وجود آمد - بعد هم بنیاد نخبگان.

توصیه‌ى من به مسئولین معاونت علمى و بنیاد نخبگان این است که کار را باید دنبال کنید؛ کارها را از صفر شروع نکنید؛ کارهاى برجسته‌اى انجام گرفته، براساس آن کارها پیش بروید؛ سعى کنید خلأها را پیدا کنید، نقایص و ضعفها را پیدا کنید، آنها را جبران کنید؛ قوّتها را، نقاط قوّت را از دست ندهید.

مهم‌ترین کارى که این دو وزارت [علوم و بهداشت درمان] و این معاونت [علمى رئیس‌جمهور] می­توانند انجام بدهند، این است که باید همّت خود را صرف کنند براى زمینه‌سازىِ نوآورى علمى؛ نوآورى مهم است. این جریان نوآورى نباید متوقّف بشود.

وجود شتاب رشد علمى به معناى این نیست که ما به هدف رسیدیم یا حتّى به هدف نزدیک شده‌ایم؛ چون ما خیلى عقب بودیم. ما باید این شتاب را حفظ کنیم. اگر این شتاب رشد علمى حفظ شد، این امید وجود دارد که ما برسیم به قلّه‌ها، برسیم به خطوط مقدّم.

شما پنجاه سال دیگر، چهل سال دیگر این آینده را تصویر کنید که در دنیا هر کسى بخواهد به یافته‌هاى تازه‌ى علمى دست پیدا کند، مجبور بشود زبان فارسى یاد بگیرد؛ همّت را این قرار بدهید.

اگر ما بتوانیم این رابطه‌ى صنعت و دانشگاه را، صنعت و مراکز تحقیق را، یا به معناى عام، صنعت و علم را به‌صورت کامل برگزار کنیم، نتیجه به این صورت خواهد بود که هم دستگاه‌هاى صنعتى ما رشد پیدا خواهند کرد هم دانشگاه‌هاى ما جریان پیدا خواهند کرد.

امروز هم یکى از نقاطى که به نظر من خیلى نقطه‌ى ضعف است کار علمى به دنبال سفارش خارجى [است‌]، کارى نیست که کشور به آن احتیاج دارد؛ نمی­خواهم من به طور کلّى منع کنم، امّا اینکه شما اینجا بنشینید کار علمى و تحقیقاتى بکنید براى نیازى که فلان دستگاه علمى دنیا یا فنّاورى دنیا پیدا کرده و با قیمت ارزان این را از شما می­گیرد، این هنر نیست؛ باید نگاه کنید ببینید نیاز داخلى چیست.

یک مسابقه‌ى جدّىِ بزرگ در نوآورى باید واقعاً به وجود بیاید. در این پایان‌نامه‌ها - بخصوص مقطع دکترى - یکى از چیزهایى که به طور قطع باید مورد توجّه باشد، نکته‌ى نوآورى است؛ نشان داده بشود که نوآورى در اینجا کجا است؛ و این ملاک ارزیابى باشد، ملاک امتیازدهى بشود.

جامعه‌ى نخبگانىِ ما - دخترها، پسرها، جوان­ها عموماً؛ اساتید آنها - در سایه‌ى تقوا و پرهیزگارى و پاکدامنى و توجّه به خدا، توانایى‌هایشان مضاعف خواهد شد، توانایى‌هایشان مضاعف و پیشرفت­هایشان آسان خواهد شد.

در ابتدای این مراسم تعدادی از نخبگان به مطالبی اشاره کردند از جمله:

لزوم تجدید ساختار در سازمان‌های مرتبط با پژوهش

چابک‌سازی مراکز تحقیقاتی

>اهمیت نگاه واقع‌گرا و صحیح به مقوله پژوهش و شرکت‌های دانش‌بنیان

ایجاد بانک اطلاعاتی جامع از نخبگان و طرح‌های تحقیقاتی آنها

انتقاد از پذیرش بیش از نیاز دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی

ایجاد پژوهشکده‌های فرهنگی و هنری معتبر برای پژوهش بر اساس نیازهای جامعه

ضرورت تغییر رویکرد فعلی دانشگاهی نسبت به زبان و ادبیات فارسی

رفع موانع و مشکلات اداری و غیراداری برای بازگشت بیشتر فارغ‌التحصیلان خارج از کشور

انتقاد از موازی کاری و نبود هماهنگی میان نخبگان به دلیل ضعف در کار گروهی

پیشنهاد تشکیل شوراهای تخصصی زیر نظر بنیاد ملی نخبگان به منظور برقراری ارتباط میان نخبگان

اهمیت بهبود فضای کسب و کار و ترویج فرهنگ تولید و ثروت از طریق علم

پیشنهاد تشکیل شبکه ارتباطاتی جوانان نخبه جهان اسلام

ابراز نگرانی از بالا رفتن سن کار مولد

شروع کارآموزی از مقطع دبیرستان برای اصلاح فرهنگ کار

کاهش حجم دروس غیرسودمند و افزایش دروس کاربردی

لزوم اجرای کامل قانون شرکت‌های دانش‌بنیان

اولویت‌بندی حرکت علمی بر اساس نقشه جامع علمی کشور

گلایه از مدیریت مهندسان بر نهادهای علوم انسانی

پیامدهای منفی کوچ علمی از علوم پایه و مهندسی به علوم انسانی

نگرانی از شیوع پدیده نامبارک سیاسی‌کاری در علوم انسانی

انتقاد از انحصار و ناکارآمدی برخی از بخش‌های دولتی

لزوم شفافسازی در نظام سلامت و پایش دائم عملکرد متصدیان و مجریان بخش‌های دولتی

برای مطالعه بیشتر به صفحه نقشه راه وبلاگ مراجعه فرمایید.

----------

منبع: هفتمین همایش ملی نخبگان جوان، 17 مهر 1392 (متن کامل، مرور سریع، فیلم، صوت، عکس، روزنگار، خاطرات)

سرآغاز

بسم الله ...

با سلام و آرزوی بهروزی

رسالت این وبلاگ، نشر دانش برای ساخت تمدن نوین اسلامی است. البته منظور از دانش، صرفاً محدود به علومی از قبیل بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، فضانوردی، فناوری اطلاعات یا پزشکی و ریاضیات مدرن نیست؛ بلکه منظور، تمام علومی است که در ساخت یک تمدن نوین، مورد احتیاج جامعه اسلامی ماست.